Η Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση στο Αυλωνάρι από το
1841 μέχρι το 1980 μέσα από επιλεγμένα ιστορικά στοιχεία
του Δημήτρη Σγούρου
Από τα πρώτα χρόνια της επανάστασης του 1821, κύριο μέλημα της «Προσωρινής Διοικήσεως της Ελλάδος» υπήρξε η εκπαίδευση. Με το σύνταγμα του 1822 εκχωρήθηκαν αρμοδιότητες στο Υπουργείο Εσωτερικών, το οποίο κατέβαλε φιλότιμες προσπάθειες για τη σύσταση σχολείων και γενικότερα για την οργάνωση ενός σχεδίου βασικής παιδείας . Παράλληλα η Πελοποννησιακή Γερουσία ενεργούσε για την συγκρότηση σχολείων και αναζητούσε άξιους διδασκάλους ελληνικών, μαθηματικών και ξένων γλωσσών1.
Τα πρώτα σχολεία στοιχειώδους εκπαίδευσης ονομάστηκαν δημοτικά και οι δάσκαλοι που δίδασκαν σ’ αυτά δημοδιδάσκαλοι, αφού για την ίδρυση και συντήρησή τους υπεύθυνοι ήταν οι δήμοι και οι κοινότητες. Η διδασκαλία των μαθητών γινόταν σύμφωνα με την αλληλοδιδακτική μέθοδο, όπου ένας δάσκαλός δίδασκε τους καλύτερους μαθητές, που ονομαζόντουσαν πρωτόσχολοι και αυτοί με τη σειρά τους δίδασκαν τους υπόλοιπους μαθητές χωρισμένους σε ομάδες2. Το 1830 λειτουργούσαν σε όλη την Επικράτεια 84 αλληλοδιδακτικά σχολεία με 7.500 μαθητές.
Με τα νομοθετήματα των ετών 1834, 1836 και 1837 για τη Δημοτική, Μέση και Ανώτατη Εκπαίδευση αντίστοιχα, θεμελιώθηκε το Νεοελληνικό Εκπαιδευτικό σύστημα των τριών βαθμίδων.
Η φοίτηση για τη Δημοτική Εκπαίδευση καθορίστηκε επταετής και υποχρεωτική για τα παιδιά που διέμεναν σε δήμους όπου λειτουργούσαν δημοτικά σχολεία. Ως έτος εγγραφής οριζόταν το 5ο συμπληρωμένο και ο νόμος προέβλεπε σχετικό πρόστιμο για τους γονείς που θα παρέβαιναν τη διάταξη της υποχρεωτικής φοίτησης3. Ο πρώτος δάσκαλος στο Αυλωνάρι
Η πρώτη μαρτυρία για δημιουργία δημοτικού σχολείου στο Αυλωνάρι είναι το 1841. Με δύο αναφορές (15 Ιουλίου και 6 Αυγούστου 1841) ο διοικητής Ευβοίας πληροφορεί τη Γρ. ΕΔΕ ( Γραμματεία των Εκκλησιαστικών και της Δημόσιας Εκπαίδευσης) ότι υπάρχουν οι προϋποθέσεις που ορίζει ο περί δημοτικών σχολείων νόμος για την ίδρυση σχολείου στο Αυλωνάρι και ζητεί να διορισθεί δημοδιδάσκαλος, για τη μισθοδοσία του οποίου μπορεί ο δήμος να καταβάλει ένα μέρος. Προτείνει μάλιστα συγκεκριμένο πρόσωπο, τον Νικόλαο Γ. Ελευθερίου, ο οποίος ήδη από 16 μήνες δίδασκε επιτυχώς_κατά πιστοποίηση των κατοίκων στο χωριό Κριεζά του ιδίου δήμου4.
Ο εν λόγω Νικόλαος Ελευθερίου (γεννημένος το 1817) είχε ήδη φοιτήσει 14 μήνες στο Διδασκαλείο, αλλά «προσκρούσας εις τας διατάξεις και στασιάσας» αποβλήθηκε χωρίς να λάβει δίπλωμα. Τον Αύγουστο του 1841 με ταυτόσημες αναφορές του προς τη Γρ. ΕΔΕ και τον διευθυντή του Διδασκαλείου ζήτησε να συγχωρηθεί και να του επιτραπεί να προσέλθει σε εξετάσεις για την απόκτηση διδασκαλικού διπλώματος, πράγμα που έγινε και στις 15 Οκτωβρίου 1841 απέκτησε το δικαίωμα του προσωρινού διορισμού ως υποψήφιος δημοδιδάσκαλος γ΄ τάξεως. Έτσι στις 20 Νοεμβρίου 1841 διορίστηκε προσωρινώς στο «αρτισύστατον» δημοτικό σχολείο Δυστίων στο Αυλωνάρι με μισθό 50 δραχμών, καταβαλλόμενο από το δημοτικό ταμείο. Αξιοσημείωτες είναι οι προτροπές προς αυτόν που συνοδεύουν το διοριστήριο έγγραφό του.
«Διοριζόμενος εις αυτήν την θέσιν προσωρινώς και επί δοκιμασία προτρέπεσαι εις το να δείξεις διαγωγήν κατά πάντα άμεμπτον και έντιμον. Να επαυξήσεις δε και τας γνώσεις σου μελετών ιδίως τα της ελληνικής γλώσσης και όσα άλλα μαθήματα εκ των βοηθητικών εφάνης μη σπουδάσας ικανώς, ώστε προσκαλούμενος εις άλλην εξέτασιν να κριθής άξιος οριστικώς ενός βαθμού δημοδιδασκάλου».
Το 1853 το Δημοτικό Σχολείο Αυλωναρίου γίνεται διθέσιο5. Όμως θα περάσουν πολλά χρόνια για να διορισθεί δεύτερος δάσκαλος στο σχολείο. Τη χρονιά αυτή ο δήμος Αυλώνος είχε 5.753 κατοίκους και το Αυλωνάρι 447 κατοίκους. Περίπου το 1850 πρέπει να κτίσθηκε και το κτίριο που στέγασε το δημοτικό σχολείο αρένων του Αυλωναρίου. Βρισκόταν κάτω από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Ήταν ολόκληρο μια αίθουσα και η είσοδός του βρισκόταν στη νότια πλευρά, εκεί που σήμερα υπάρχουν δύο παράθυρα. Μπροστά στην είσοδο υπήρχε ένα μεγάλο πλατύσκαλο και μια πέτρινη σκάλα. Το πρώτο στοιχείο για το κτίριο αυτό έχομε στις 15 Ιανουαρίου 1866. «Δια το εκδοθέν ένταλμα επ’ ονόματι του Παύλου Χροναίου, Κ. Μακρυνικόλα και Παναγιώτη Φραγγούλη. Δια την χορήγησιν ύλης και ημερομισθίων δια την επισκευήν του Δημοτικού Σχολείου Αυλωναρίου». Αυτά αναφέρονται στο βιβλίο εσόδων και εξόδων του δήμου Αυλώνος. Είχανε περάσει 15 χρόνια και φαίνεται το σχολείο ήθελε επισκευή.
Πιο κάτω στις 16 Αυγούστου 1866 διαβάζομε. «Δια το εκδοθέν ένταλμα επ’ ονόματι του Παύλου Γ. Χροναίου, δι’ αγοράν διαφόρων βραβείων εξοδεύθησαν κατά τας εξετάσεις των μαθητών…» Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε ότι τα περισσότερα σχολεία της πατρίδας μας ήταν δημοτικά, και «επιχορηγούντο εκ των δήμων». Και είναι εύκολο να καταλάβει κανείς τι κατάσταση επικρατούσε όταν ο δάσκαλος, που φυσικά δεν ήταν μόνιμος, εξαρτιόταν από το δήμαρχο. «Η έλλειψις πόρων και η κακοπιστία των δημοτικών αρχόντων επέφερεν καθυστέρησιν πολλάκις μακροχρόνιον στην καταβολήν των μισθών των δημοδιδασκάλων, οίτινες δια να αποσπάσουν μέρος των μισθών των ηναγκάζοντο να υποβάλλωνται εις παντοειδείς εξευτελισμούς». (Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος δέκατος, σελίδα 314)
Βλέπουμε λοιπόν ότι ο δάσκαλος ήταν έρμαιο του κομματάρχη, που τον κατατυραννούσε και τον εκμεταλλευόταν. Για να δούμε τι κατάσταση επικρατούσε τον 19ο αιώνα στη Δημοτική Εκπαίδευση θα αναφέρομε τούτο. Στη συνεδρίαση της Βουλής6 της 25ης Ιουνίου 1899, ο τότε υπουργός Παιδείας Αθ. Ευταξίας κατέθεσε τα εξής στοιχεία. Το 1894 επί προσωπικού 3.256 διδασκάλων έγιναν 1.082 μεταθέσεις και 1.421 απολύσεις. Δηλαδή όλοι σχεδόν οι δάσκαλοι, ή μετατέθηκαν, ή απολύθηκαν. Μόλις το 1920 ανάπνευσε η Δημοτική Εκπαίδευση, όταν ανάλαβε τη δαπάνη το κράτος.
Βέβαια και στο δήμο Αυλώνος η ίδια κατάσταση επικρατούσε. Μεταθέσεις συνέχεια. Σπάνια δάσκαλος στέριωνε στη θέση του πάνω από ένα χρόνο. Και είχανε κι από πάνω τις αναφορές των κατοίκων. Την πρωτιά στις αναφορές κατά των δασκάλων τις είχανε οι Οχθωνιάτες. Δεν πέρασε δάσκαλος από την Οχθωνιά που να μην του κάνουνε αναφορά. Θα σταθούμε στην περίπτωση του δάσκαλου Σταμάτη Μεσημέρη, γιατί η αναφορά έχει ιδιαίτερη «ομορφιά».
Στη συνεδρίαση της 18ης Ιουνίου 1906 ο δήμαρχος «υπέβαλε εις το σώμα την αναφοράν των κατοίκων του χωρίου Οχθωνιάς του δήμου τούτου κατά του δημοδιδασκάλου Σταματίου Μεσημέρη», αναφέροντας κατ’ αυτού ότι «ούτος δεν εκτελεί το καθήκον του, ουδέ εργάζεται, ως ο νόμος ορίζει, εκτός δε τούτου κλίνεται εις τα καπηλεία μετά γυναικών, αναμιγνύεται μετ’ αυτών και δεν τηρεί την απαιτουμένην αξιοπρέπειαν, ούτε τον σεβασμό απέναντι της κοινωνίας και των μαθητών».
Οι δάσκαλοι στο Αυλωνάρι πριν το 1900
Ας ξαναγυρίσουμε όμως στις 29 Φεβρουαρίου του 1867. Βρίσκουμε την παροχή του δήμου Αυλώνος «επ’ ονόματι των δημοδιδασκάλων Θωμά Γεωργιάδη και Αντωνίου Εμμανουηλίδου, του μεν Αυλωναρίου του δε Οχθωνιάς, δια δίδακτρα της Α΄ εξαμηνίας 1866».
Στην ίδια ημερομηνία υπάρχει παροχή «επ’ ονόματι Δημητρίου Κούκη δια δίδακτρα της Β΄ εξαμηνίας 1866». Ο Δημήτριος Κούκης ήταν παπάς. Και θα πρέπει να τονίσουμε ότι οι περισσότεροι δάσκαλοι εκείνο τον καιρό, κυρίως στα χωριά των δήμων ήταν παπάδες. Στις 31 Οκτωβρίου 1867 βρίσκουμε ένταλμα «επ’ ονόματι του Νικόλαο Δ. Φραγγούλη, γραμματοδιδασκάλου Αυλωναρίου, δι’ ενοίκιον της κατοικίας του από 1ης Ιανουαρίου μέχρι 12 Φεβρουαρίου 1867». Βλέπουμε λοιπόν ότι εκτός από τους τρεις δημοδιδασκάλους Θωμά Γεωργιάδη, Αντώνιο Εμμανουηλίδη και Δημήτριο Κούκη, το Αυλωνάρι είχε και τον γραμματοδιδάσκαλο Νικόλαο Φραγγούλη. Οι γραμματοδιδάσκαλοι ή γραμματιστές είχαν πτυχίο υποδιδασκαλείου, ή στην ανάγκη και μόνο απολυτήριο Ελληνικού Σχολείου. Δίδασκαν κυρίως στα μονοθέσια γραμματοδιδασκαλεία, αλλά όταν ο δήμαρχος το ήθελε και στα δημοτικά σχολεία. Έτσι φαίνεται δίδαξε και ο Νικόλαος Φραγγούλης στο Διθέσιο Δημοτικό Σχολείο Αρρένων Αυλωναρίου.
Από το 1866 ως το 1872 οι τέσσερις τούτοι δάσκαλοι δίδαξαν στα σχολεία Αυλωναρίου και Οχθωνιάς. Στις αρχές του 1872 διορίστηκε ο Περικλής Παπαβασιλείου στην Οχθωνιά. Ο Γεωργιάδης και ο Εμμανουηλίδης εξακολούθησαν να διδάσκουν στο Αυλωνάρι από το 1872 μέχρι το 1883. Τότε έχομε το διορισμό στο Δημοτικό Σχολείο Αυλωναρίου ενός νέου δημοδιδασκάλου του Δημήτρη Ιωάννου. Και μια που έχομε φτάσει στα 1879 θα αναφέρομε τους δασκάλους7 που είναι γραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους εκείνης της χρονιάς. Είναι λοιπόν ο Θωμάς Γεωργιάδης 45 ετών, ο Αντώνιος Εμμανουηλίδης 38 ετών, ο Δημήτριος Ιωάννου 26 ετών, ο Μιχαήλ Ρεντέας 26 ετών (ήταν δάσκαλος στο Οριό και είχε αδελφό που πέθανε σαν φοιτητής της Ιατρικής. Ο γυιος του Ιωάννης Ρεντέας έγινε δικηγόρος, παντρεύτηκε την κόρη του Βασιλείου Μόλαρη Βαγγελιώ και εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου έγινε και Νομάρχης), ο Νικόλαος Φραγγούλης 47 ετών και ο Κωνσταντίνος Κωνστάντιος 32 ετών. Οι δάσκαλοι τούτοι πότε στο Αυλωνάρι και πότε στην Οχθωνιά θα διδάξουν μέχρι το 1890.
Ήδη το κτίριο του Δημοτικού Σχολείου Αρρένων Αυλωναρίου έχει 35 χρόνια ζωής. Και είναι επόμενο να έχει φθορές. Στη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου της 10ης Μαρτίου 1891 ο δήμαρχος Χ. Ποθητάκης «επρότεινεν εις το σώμα ότι καθ’ άς βεβαιώσεις έχει και ιδίοις όμμασι είδε, το εν τη πρωτευούση του δήμου διδακτήριον των αρρένων είναι σε αθλίαν κατάστασιν χρήζον επισκευής και κατά τα παράθυρα, θύραν και κατά την στέγην αυτού, σεσαθρωθέντων πάντων τούτων και καταστάντος ούτω ετοιμορρόπου και επομένως έον να επισκευασθή τούτο συντόμως, ίνα μη καταρρεύση η στέγη τούτου και συμβή απευκταίον τούτου τι εις την φοιτώσαν νεολαίαν».
Σάπισαν λοιπόν τα πάντα. Πόρτες, σκεπή, παράθυρα. Το σχολείο έτοιμο να πέσει. Και φυσικά τη δαπάνη της συντήρησης την αναλαμβάνει ο δήμος Αυλώνος. Δέκα χρόνια μετά, στον προϋπολογισμό του 1900, το Δημοτικό Συμβούλιο «προσδιορίζει δραχμάς 197 δια έπιπλα, πίνακες, όργανα διδασκαλίας, δια την κατασκευήν 3 θρανογραφείων, επισκευήν των υπαρχόντων 9 τοιούτων, τοποθέτησιν υάλων, εσωτερικήν επίχρισιν απλήν του σχολείου και επισκευήν της εξωτερικής αυτού λιθίνης κλίμακος».
«Λιθίνη κλίμακα» λοιπόν είχε το σχολείο και αυτή έτοιμη να πέσει στις αρχές του 1900. Είναι η εποχή που με έξοδα του Ανδρέα Συγγρού κτίζεται το νέο Δημοτικό Σχολείο Αυλωναρίου, με μαρμάρινη σκάλα, φορτωμένο κι’ όλας παντού με μάρμαρα, - πλούσια όλα του – προσπάθεια μίμησης των κτισμάτων της κλασσικής εποχής. Τίποτα όμως δεν είχε από την αγνότητα και τη ζεστασιά του παλιού διδακτηρίου. Έτσι στα 1900 το Δημοτικό Σχολείο Αρρένων μετακομίζει στο καινούργιο κτίριο. Στις 14 Σεπτεμβρίου 1900 τοποθετούνται στα γραμματοδιδασκαλεία Ωρολογίου ο Γεώργιος Κ. Σγούρος, Αγίου Γεωργίου ο Γεώργιος Π. Κοτρόζος και Αχλαδερής ο Βασίλειος Ν. Μπαϊρακτάρης. Τούτοι είναι υποδιδάσκαλοι, δηλαδή απόφοιτο Ελληνικού Σχολείου που είχανε φοιτήσει σε μονοετή σχολή, που ήταν στο Δαδί της Λαμίας.
Στα τέλη του 1900 απολύθηκε από την υπηρασία ο δημοδιδάσκαλος Αυλωναρίου παπα-Δημήτριος Κούκης. Και στις 9 Δεκεμβρίου διορίστηκε δευτεροβάθμιος (γιατί ο Δήμος Αυλώνος ήταν δευτέρου βαθμού) δημοδιδάσκαλος Αυλωναρίου ο Ιωάννης Παπασταματίου. Την ίδια μέρα στη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου ο Σύμβουλος Βασίλειος Μόλαρης «επρότεινεν όπως διορισθή και δεύτερος δημοδιδάσκαλος εις το Δημοτικόν Σχολείον Αρρένων Αυλωναρίου, καθ’ όσον ο αριθμός των μαθητών καθ’ ά επληροφορήθη, ανέρχεται σήμερον εις ενενήκοντα πέντε. Προτείνει δι’ ό διοριστέον τον τριτοβάθμιον δημοδιδάσκαλον Αθανάσιον Κ. Αθανασίου». Η πλειοψηφία συμφώνησε με την πρόταση του Μόλαρη.
Εδώ θα πρέπει να σημειώσομε ότι τα μονοτάξια σχολεία είχαν από 50-80 μαθητές, τα διτάξια από 81-130, τα τριτάξια από 131-200 και τα τετρατάξια από 201-300. Εκείνη τη χρονιά, δηλαδή το 1900 η πατρίδα μας με πληθυσμό 2.251.951, είχε 3.317 δημοτικά σχολεία και 204.749 μαθητές.
Στις 22 Δεκεmβρίου 1901 «ο δήμαρχος Αυλώνος επρότεινεν εις το σώμα ότι η εξωτερική λιθίνη κλίμαξ του εν Αυλωναρίω διδακτηρίου των αρρένων κετέπεσεν και δέον να ανακαινισθή ίνα μη διακοπώσι τα μαθήματα του σχολείου». Το Συμβούλιο δέχτηκε την πρόταση και ψήφισε 25 δραχμές για την ανακαίνιση. Πενήντα χρόνια άντεξε τα ποδοπατήματα των μαθητών η «λιθίνη κλίμαξ». Δεν πήγαινε άλλο.
Εν τω μεταξύ το νέο κτίριο που κατασκεύασε ο Ανδρέας Συγγρός για να στεγάσει το δημοτικό σχολείο είναι έτοιμο και αρχίζει να λειτουργεί από το σχολικό έτος 1901-1902. Το παλιό κτίριο όμως δεν εγκαταλείπεται. Έπειτα από πενήντα χρόνια ζωής τη πόρτα του θα την περάσουν τα κορίτσια του Αυλωναρίου, αφού εδώ θα στεγαστεί πλέον το Δημοτικό Σχολείο Θηλέων του Αυλωναρίου μέχρι το 1929.1. Νικόλαος Γ. Ελευθερίου
2. Παπα-Δημήτρης Κούκης
3. Αντώνιος Εμμανουηλίδης
4. Δημήτρης Ιωάννου
5. Μιχάλης Ρεντέας6. Θωμάς Γεωργιάδης
7. Ν. Φραγκούλης
8. Ηλίας Παπαϊωάννου
Συνοπτικά οι δάσκαλοι που υπηρέτησαν στο Δημοτικό Σχολείο Αυλωναρίου από την ίδρυσή του μέχρι το 1900 καταγράφονται στο παρακάτω πίνακα.Βρισκόμαστε ήδη στις αρχές του 1900. Γεγονότα σημαντικά έχουν προηγηθεί, που θα επηρεάσουν αποφασιστικά τη ζωή της χώρας μας και θα σημαδέψουν τη πορεία του Έθνους σε όλη τη διάρκεια αυτού του αιώνα.
Το Έθνος δεν έχει μπορέσει να ξεχάσει τη ντροπή από τον άτυχο πόλεμο του 1897 και με κάθε τρόπο προετοιμαζόταν για την ολοκλήρωση της εθνικής του υπόστασης. Οι σκλαβωμένοι αδελφοί έπρεπε να αποκτήσουν τη λευτεριά τους.
Κορυφαίο εκπαιδευτικό γεγονός το συνέδριο στην Αθήνα του 1904 των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων που, μαζί με άλλα σημαντικά θέματα, ασχολήθηκε για πρώτη φορά με τη γυναικεία εκπαίδευση.
Οι αριθμοί που ακολουθούν σκιαγραφούν την πραγματική κατάσταση στην εκπαίδευση. Το 1901, η φοίτηση στο τετρατάξιο δημοτικό σχολείο κάλυπτε μόνο το 8,3% του πληθυσμού ηλικίας 6-10 ετών. Για το ίδιο έτος οι δαπάνες για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση ανέρχονταν σε 6.000.000 δραχμές από τα οποία το κράτος πλήρωνε το 1.000.000 και οι δήμοι τα υπόλοιπα 5.000.000. Το 1907 το 50,2% των ανδρών και το 82% των γυναικών ήταν αναλφάβητοι.
Το σχολείο του Δελμούζου στο Βόλο, που έδειξε το μεγαλείο του νέου σχολείου των προοδευτικών παιδαγωγών, αλλά συγχρόνως κατέδειξε τη δύναμη της συντήρησης, που στάθηκε πάντοτε ανασταλτικός παράγοντας στην εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας και ιδιαίτερα της Εκπαίδευσης.
Η ορμητική είσοδος στη χώρα μας της Σουηδικής Γυμναστικής, που δημιούργησε το πλαίσιο μέσα στο οποίο κινήθηκε η γυμναστική διδασκαλία και ο αθλητισμός σχεδόν μέχρι τις μέρες μας.
Η ίδρυση το 1910 στην Αθήνα του Εκπαιδευτικού Ομίλου, που είχε συγκεντρώσει στους κόλπους του κάθε προοδευτικό στοιχείο και τους κορυφαίους διανοούμενους και παιδαγωγούς της εποχής και έβλεπε ότι κάτι καινούργιο και καλύτερο έπρεπε να μπει τουλάχιστον στη Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση.
Η 5η Οκτωβρίου 1912 είναι και θα παραμείνει μια μεγάλη μέρα στην ιστορία του Ελληνισμού. Ξεσπάει ο πρώτος βαλκανικός πόλεμος και ο ελληνικός στρατός ακάθεκτος και αποφασιστικός προχωρεί στην απελευθέρωση των σκλάβων αδελφών και στην ολοκλήρωση της εθνικής ενότητας.
Συγκλονιστικές και ανεπανάληπτες στιγμές περνάει η χώρα. Η νικηφόρα προέλαση του ελληνικού στρατού συγκινεί και ρίγη ενθουσιασμού προκαλεί σε όλο τον ελληνισμό. Οι μαθητές των σχολείων όλων των βαθμίδων θα βρεθούν στη πρωτοπορία των πανηγυρικών εκδηλώσεων.
Επιθεώρηση Δημοτικής Εκπαίδευσης Περιφέρειας Κύμης
Λίγο πριν το 1900 αρχίζει να λειτουργεί η Επιθεώρηση Δημοτικής Εκπαίδευσης Περιφερείας Κύμης8. Ως έδρα της Επιθεώρησης ορίζεται η ακμάζουσα ναυτική πόλη της Κύμης, εις την οποίαν από το 1887 έχει μεταφερθεί και η Επαρχιακή πρωτεύουσα από την Κάρυστο.
Αρχικά η περιφέρεια περιλάμβανε ολόκληρο το νοτιοανατολικό τμήμα της Εύβοιας. Από το 1960 διαιρέθηκε σε δύο Εκπαιδευτικές περιφέρεις, της Καρύστου και της Κύμης.
Οι επιθεωρητές που υπηρέτησαν στην Εκπαιδευτική Περιφέρειας Κύμης αναφέρονται στο πιο κάτω πίνακα. Επιθεωρητές Έτη
1. Εμμανουήλ Ζαγκριώτης
2. Ιωάννης Καπερνάρος 1912 -1914
3. Κωνσταντίνος Πλάκας 1914 -1918
4. Θεόδωρος Παπαβασιλείου 1918 -19215. Θεόδωρος Πλάκας 1920 -1923
6. Δημήτριος Αβραάμ 19237. Κωνσταντίνος Μπακανάκης 1923 -1925
8. Ιωάννης Κερασόπουλος 1925 -1930
9. Π. Κωνσταντινόπουλος 1930 -1934
10. Ιωάννης Δρομάζος 1934 -194011. Γεώργιος Γκόλφης 1941 -1945
12. Σ. Χατζηαντωνίου 1945
13. Ιωάννης Δανόπουλος 1945 -1949
14. Ν. Καρλής (αναπληρωτής) 1949 -1950
15. Β. Παρλαβάντζας 1950 -1951
16.Ανδρέας Παπανδρέου 1951 -195717. Δημήτριος Μάγος 1957 -1958
18. Νικόλαος Αποστόλου 1958 -1961
19. Τηλέμαχος Ζαφειρίδης 1961 -196620. Ηλίας Τσιπούρα (αναπληρωτής) 1966 -1968
21. Βασίλειος Ταξάκης 1968 -197122. Ιωάννης Λιάπης 1971 -1976
23. Παπακωνσταντίνου Γεώργιος 1976-1978
24. Δεληζώνας Κωνσταντίνος 1978-1981
Το 1913 ο υπουργός της Παιδείας Ιωάννης Τσιριμώκος, σε κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου, υποβάλλει για ψήφιση στη Βουλή τα γνωστά σημαντικά εκπαιδευτικά νομοσχέδια, που είχε συντάξει ο κορυφαίος παιδαγωγός Δημήτρης Γληνός και με τα οποία επιχειρήθηκε για πρώτη φορά να εκφρασθεί η εκπαιδευτική πολιτική των Φιλελευθέρων, τονίζοντας στην εισηγητική του έκθεση ότι η Δημοτική Εκπαίδευση δεν μπορούμε να πούμε ότι βρίσκεται σε κατάσταση ικανοποιητική.
Υπέρ των νομοσχεδίων αυτών είχε ταχθεί και ο Εκπαιδευτικός Όμιλος, που είχε καταφέρει να υιοθετηθούν αυτά από την κυβέρνηση, αλλά και ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος.
Φαίνεται όμως ότι ο πολιτικός και όχι μόνο κόσμος της χώρας ήταν απροετοίμαστος για τέτοιες χειρονομίες και διστακτικός στην υποστήριξη των μέτρων για βελτίωση της εκπαίδευσης, που προτείνονταν από τους πολλούς ειδικούς αλλά προοδευτικούς διανοούμενους και παιδαγωγούς της εποχής.
Τα νομοσχέδια δεν ψηφίζονται στη Βουλή, αφού και η κυβέρνηση σχεδόν αδιαφόρησε επηρεασμένη από το συντηρητικό κλίμα, που επικρατούσε ακόμη στην ελληνική κοινωνία και από τη λυσσαλέα αντίδραση των γνωστών γλωσσαμυντόρων, που ακόμη κρατούσαν ισχυρά ερείσματα και πόστα στην Εκπαίδευση.
Έτσι η προσπάθεια πέφτει στο κενό. Αλλά και οι συνθήκες που επικράτησαν αργότερα στο πολιτικό σκηνικό, ήταν αδύνατο να μην ανακόψουν τις προσπάθειες εκσυγχρονισμού της Παιδείας.
Οι δάσκαλοι στο Αυλωνάρι τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα
Την ίδια περίοδο στο Αυλωνάρι λειτουργούν δύο Δημοτικά Σχολεία. Το μονοθέσιο Σχολείο Θηλέων και το μονοθέσιο Σχολείο Αρρένων, το οποίο από το 1904 προβιβάζεται σε διθέσιο.
Δάσκαλοι στο Δημοτικό Σχολείο Αρρένων Αυλωναρίου ήταν ο Ιωάννης Παπασταματίου (διευθυντής), που υπηρετεί στο σχολείο από το 1900 και ο Αθανάσιος Κ. Αθανασίου, που διορίζεται το 1904 και υπηρετεί ανελλιπώς στο σχολείο μέχρι το 1919. Το 1908 αποχωρεί ο Ιωάννης Παπασταματίου και στη θέση του έρχεται ο Αναστάσιος Τσακλάνος, ο οποίος γίνεται και διευθυντής.
Ο Αναστάσιος Τσακλάνος γεννήθηκε στο Οριό το 1882. Παντρεύτηκε στο Αυλωνάρι την Βαγγελιώ, κάνοντας τέσσερα παιδιά, τη Ρινούλα, τη Μαριγώ, τον Γιάγκο και τη Τούλα και έμεινε όλα τα χρόνια στο χωριό μέχρι το θάνατό του το 1957. Υπηρέτησε συνολικά 42 χρόνια στο Δημοτικό Σχολείο Αυλωναρίου (αποχώρησε το 1950). Υπήρξε ο δάσκαλος που προσέφερε τις υπηρεσίες του τα περισσότερα χρόνια. Διακρίθηκε για την εργατικότητά του, την ηθική του και την ευταξία του και ήταν πολύ αγαπητός στους μαθητές του. Σπούδασε στο διδασκαλείο της Λάρισας, ήταν ιεροψάλτης και είχε ιδιαίτερο χάρισμα στο βιολί.
Άλλος δάσκαλος που δίδαξε εκείνη την εποχή στο Δημοτικό Σχολείο του Αυλωναρίου και «άφησε καλό όνομα» ήταν ο Ιωάννης Γκιζελής9. Υπηρέτησε στο σχολείο από το 1920 μέχρι το 1936. Γεννήθηκε στο Αυλωνάρι το 1887.Ο πατέρας του ήταν φτωχός μπαλωματής με εννιά παιδιά. Σε ηλικία οκτώ χρονών τον δάγκωσε σκυλί και τον πήγαν σε νοσοκομείο των Αθηνών. Μετά την αποθεραπεία μπήκε υπηρέτης στο σπίτι του πλούσιου Αθηναίου Κυριακού. Τελείωσε το Βαρβάκειο και σπούδασε στην Ακαδημία παρακολουθώντας και μαθήματα μουσικής προς την οποία είχε μεγάλη έφεση.
Ασχολήθηκε με τη μουσική λαογραφία του Αυλωναρίου και της ευρύτερης περιοχής. Η χειρόγραφη συλλογή του βρίσκεται στο Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο του Γαλλικού Ινστιτούτου των Αθηνών. Ήταν εξαίρετος άνθρωπος, αγαπητός συνάδελφος, υπέροχος βυζαντινός ψάλτης, σεμνός και ενάρετος. Πέθανε το 1949 μετά από επιπλοκή εγχείρησης προστάτη, ενόσω ήταν διευθυντής στο δημοτικό σχολείο Άνω Κυψέλης.
Η παρουσία των δύο αυτών δασκάλων στα τριάντα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα στο Αυλωνάρι θα σημαδέψει μια ανεπανάληπτη εποχή στην τοπική πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Η αρμονική τους συνεργασία με την τοπική κοινωνία παρ’ όλες τις αντιξοότητες και τις δυσκολίες, δημιούργησε τις καλύτερες συνθήκες για τη πρόοδο και τη προκοπή των μαθητών του Αυλωναρίου.
Από τις 14 Ιουνίου 1917 ως τις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, που τη χώρα κυβερνούσε ο Ελευθέριος Βενιζέλος και στο υπουργείο των Εκκλησιαστικών και της Δημόσιας Εκπαίδευσης βρισκόταν ο Δημήτριος Δίγκας, δεν μπορούμε να πούμε ότι επικρατούσε ομαλό δημοκρατικό κλίμα.
Τα πάθη και τα μίση που είχαν διχάσει το λαό από το 1915, εξακολουθούσαν να συγκλονίζουν τη χώρα και τη τοπική κοινωνία. Οι Βενιζελικοί δεν μπορούσαν να ξεχάσουν και να συγχωρήσουν τη βία και την τρομοκρατία των επίστρατων ούτε το ανάθεμα κατά του αρχηγού τους, ενώ οι μοναρχικοί δεν μπορούσαν να δεχτούν την επικράτηση των αντιπάλων τους. Το λυπηρό είναι ότι το βαρύ κλίμα και η ένταση είχαν μπει και στους σχολικούς χώρους και κομματικός φανατισμός επικρατούσε εκεί. Παρόλα όμως αυτά στην Εκπαίδευση των παιδιών του ελληνικού λαού έρχονται καλύτερες μέρες.
Αξιόλογη μεταρρυθμιστική κίνηση επιχειρείται από τον υπουργό Δημήτριο Δίγκα ιδιαίτερα στο χώρο της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Στη κίνηση αυτή πρωτοστατούν οι τρεις μεγάλοι του Εκπαιδευτικού Ομίλου. Ο Δημήτρης Γληνός, ο Αλέξανδρος Δελμούζος και ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης.
Η φιλόδοξη αυτή κίνηση περιορίστηκε στο γλωσσικό. Έριξε το βάρος στη καθιέρωση της διδασκαλίας της Δημοτικής γλώσσας στις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου και στη νομοθεσία για τα Αναγνωστικά, που θα διδάσκονταν οι μαθητές των τάξεων αυτών.
Τότε στη χρονική περίοδο από το 1917 ως το 1920, κυκλοφόρησαν βιβλία υψηλής ποιότητας και για πρώτη φορά στην ιστορία του ελληνικού διδακτικού βιβλίου βρίσκουμε ευχάριστη εικονογράφηση και ζωντανές περιγραφές. Τα περίφημα αναγνωστικά «Αλφαβητάρι με τον ήλιο» για την Α΄ τάξη και τα «Ψηλά Βουνά» για τη Γ΄, συνταγμένα από συντακτική επιτροπή συγκροτημένη από το υπουργείο των Εκκλησιαστικών και της Δημόσιας Εκπαίδευσης, θα σφραγίσουν μια ανεπανάληπτη χρυσή εποχή για την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Μέχρι και σήμερα ακόμη θα διαβάζονται ευχάριστα από μικρούς και μεγάλους.
Πρόταση για απλοποίηση του τονισμού
Αξίζει να σημειώσουμε εδώ ότι από τον υπουργό της Παιδείας Δημήτριο Δίγκα πραγματοποιείται στα τέλη Απριλίου με αρχές Μαίου 1919 Συνέδριο Επιθεωρητών της Δημοτικής Εκπαίδευσης.
Ο θεσμός των επιθεωρητών στη Δημοτική Εκπαίδευση είχε καθιερωθεί το 1895 με το νόμο ΒΤΜΘ΄ του Πετρίδη10. Είναι όμως τώρα η πρώτη φορά που συνέρχονται οι επιθεωρητές σε συνέδριο. Σκοπός του συνεδρίου αυτού ήταν η ενημέρωση των επιθεωρητών στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, που δύο χρόνια εφαρμόζεται από την κυβέρνηση.
Στο συνέδριο δίδαξαν οι Δημήτρης Γληνός γενικός γραμματέας του υπουργείου, Δημήτρης Λάμψας και Δημήτρης Γεωργακάκης πρόεδρος και αντιπρόεδρος αντίστοιχα του εκπαιδευτικού συμβουλίου, ο τμηματάρχης της Δημοτικής Εκπαίδευσης Ιάκωβος Βαχαβιόλος και οι ανώτεροι επόπτες της Δημοτικής Εκπαίδευσης Αλέξανδρος Δελμούζος και Μανόλης Τριανταφυλλίδης. Ο τμηματάρχης της Σωματικής Αγωγής Ιωάννης Χρυσάφης δίδαξε ειδικά για τη Σουηδική Γυμναστική και το Αθλητισμό και ο τμηματάρχης του υπουργείου Γεωργίας Σ. Ιασεμίδης για τους συνεταιρισμούς.
Ένα σημαντικό συνέδριο που δείχνει τις μεγάλες προσπάθειες που καταβάλονταν στο χρονικό διάστημα 1917-1920 από τη βενζελική κυβέρνηση και τους φωτισμένους συνεργάτες της για τον εκσυγχρονισμό της Παιδείας της χώρας μας.
Ένα από τα πιο σημαντικά θέματα που απασχόλησαν το πρώτο Συνέδριο των Επιθεωρητών, ήταν αυτό που αφορούσε την απλοποίηση του τονισμού. Έχει διασωθεί το παρά κάτω πρωτοποριακό και ιστορικό έγγραφο «Ευχή περί της καταργήσεως των τόνων και πνευμάτων». Δείχνει τα θετικά βήματα που θα είχαν γίνει στην εκπαίδευση, αν δεν επανέρχονταν οι αντιμεταρρυθμιστές με την αλλαγή του πολιτικού σκηνικού από τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920.
«Το Συνέδριον των επιθεωρητών της Δημοτικής Εκπαιδεύσεως του Κράτους στηριζόμενον εις τα πορίσματα της πείρας και της εμπεριστατωμένης ερεύνης και συζητήσεως, επιθυμούν εξ’ άλλου, όπως απαλλάξη την σπουδάζουσαν νεολαίαν από μίαν άσκοπον κατανάλωσιν πολυτίμου χρόνου και από μίαν ανυπόφορον πληγήν, οποία τυγχάνει η δυσκολία περί τους τόνους και τα πνεύματα, καταλήγει εις το συμπέρασμα, όπως, εν τη πεποιθήσει, ότι προσφέρει μεγίστην εκδούλευσιν και ευκολίαν εις την λαϊκήν εκπαίδευσιν, προτείνει την ολοσχερή κατάργησιν των πνευμάτων και των τόνων. Ίνα μη δε οι μέλλοντες να φοιτήσωσιν εις τα σχολεία της Μέσης Εκπαιδεύσεως μαθηταί ευρεθώσι προ δυσκολιών, εκρίθη σκόπιμον όπως γινει χρήσις ενός τονικού σημείου και ως τοιούτον εκρίθη η στιγμή. Εν δε τη ΜέσηΕκπαιδεύσει βραδύτερον δύναται να διασαφηνισθή η σημασία του τονικού τούτου σηημείου, ν’ αναλυθή τούτο και να αντικατασυαθή δια των εν χρήσι τόνων. Ως προς τας μονοσυλλάβους λέξεις το Συνέδριον έχει την γνώμην, ότι εις αυτάς δεν χρειάζεται τόνος.
Τούτων ένεκα υποβάλλει μετά της προσηκούσης ευλαβείας την κάτωθι ευχήν προς το Σεβαστόν Υπουργείον». «Εν τοις Δημοτικοίς Σχολείοις να καταργηθώσι τα πνεύματα, τα δε εν χρήσει τονικά σημεία ν’ αντικατασταθώσι δια μιας στιγμής. Εις δε τας μονοσυλλάβους λέξεις να καταργηθώσι οι τόνοι».
Πέρασαν από τότε πολλά χρόνια. οι μαθητές και οι δάσκαλοι ταλαιπωρήθηκαν από τη γλωσσική αναρχία, που επικράτησε από το παράλογο πείσμα του υπερσυντηρητικού εκπαιδευτικού κατεστημένου. Μόλις το Μάιο του 1982 η Πολιτεία θα καθιερώσει το «Μονοτονικό Σύστημα», που από παλαιότερα πρότειναν κορυφαίοι γλωσσολόγοι και παιδαγωγοί. Μια αργοπορημένη, έστω και μεταθανάτια δικαίωση των δασκάλων της χρυσής εκείνης γενιάς, που το είχαν οραματιστεί.
Το παραπάνω ιστορικό έγγραφο έχει ημερομηνία 24 Μαίου 1919 και το υπογράφουν 55 επιθεωρητές Δημοτικής Εκπαίδευσης.
Υπήρχαν τότε στην επικράτεια 66 επιθεωρητές πρωτοβάθμιας και 12 γενικοί επιθεωρητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ανάμεσα στους 55 επιθεωρητές της Δημοτικής Εκπαίδευσης, που υπόγραψαν το ιστορικό και πρωτοποριακό έγγραφο για την κατάργηση των τόνων και των πνευμάτων, βρίσκουμε και τον Θεόδωρο Παπαβασιλείου ο οποίος υπηρετούσε το 1919 στη επιθεώρηση Καρυστίας με έδρα τη Κύμη.
Διδασκαλικό Συνέδριο στη Χαλκίδα
Τα πορίσματα του Συνεδρίου των Επιθεωρητών άρχισαν να υλοποιούνται με επαρχιακά διδασκαλικά συνέδρια. Έτσι τον Αύγουστο του 1919 όπως μας πληροφορεί η εφημερίδα «ΕΥΒΟΙΑ»11 γίνεται διδασκαλικό συνέδριο στη Χαλκίδα που το παρακολουθούν οι δάσκαλοι του νομού Ευβοίας.
«Την προσεχή Κυριακήν άρχεται των εργασιών του το διδασκαλικόν Συνέδριον της εκπαιδευτικής περιφερείας Χαλκίδος το οποίον θα διαρκέσει μέχρι της 1ης 7βρίου.
Εις το Συνέδριον τούτο θα μετάσχουν υποχρεωτικώς οι δημοδιδάσκαλοι αμφοτέρων των φύλων και οι υποδιδάσκαλοι…Τα θέματα επί των οποίων θα ασχοληθή το Συνέδριον είναι όχι απλώς διδασκαλικού αλλά Εθνικού ενδιαφέροντος…»
Επίσης στο επόμενο φύλλο της εφημερίδας «ΕΥΒΟΙΑ»12 διαβάζομε τα πορίσματα του διδασκαλικού συνεδρίου. «Αι συνεδριάσεις του Διδασκαλικού Συνεδρίου εξακολουθούν από της Δευτέρας προ και μετά μεσημβρίαν εις την αίθουσαν της Παλίρροιας. Συνεζητήθησαν πολλά θέματα εις τα οποία πολλοί των διδασκάλων έδωκαν αρκετού λόγου αξίας γνώμας, αι οποίαι αποδεικνύουν επιμέλειαν και φιλότιμον αφοσίωσιν εις το υψηλόν καθήκον των. Τας συνεδριάσεις παρακολουθεί και ο ανώτερος Γενικός επόπτης κ. Τριανταφυλλίδης επίτηδες ελθών εξ Αθηνών, διδάσκων υποδειγματικώς. Επίσης και ο Γενικός Επιθεωρητής της περιφερείας κ. Γρυπάρης, ο οποίος και εξελέγη πρόεδρος του Συνεδρίου. Περισσότερας ώρας ησχολήθησαν εις το γλωσσικόν ζήτημα και την μελέτην των αναγνωστικών βιβλίων, η οποία και θα εξακολουθήση. Περίληψιν των πρακτικών και των πορισμάτων του Συνεδρίου θα δημοσιεύσωμεν κατά το δυνατόν εις το επόμενον φύλλον».
Η Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση μετά το 1920
Με τις εκλογές έκπληξη που πραγματοποιήθηκαν την 1η Νοεμβρίου του 1920 και ενώ ο ελληνικός στρατός από της 2ας Μαίου του 1919 βρίσκεται στη πολύπαθη Σμύρνη και την περιοχή της, θα ανακοπεί αμέσως η προσπάθεια αναβάθμισης της Εκπαίδευσης.
Μαζί με τα άλλα δεινά που θα επέλθουν στη χώρα και θα οδηγήσουν στις αρχές το 1922 στη κατάρρευση του μετώπου στη Μικρασία, στο χώρο της Εκπαίδευσης θα επικρατήσει μια πρωτοφανής και αλόγιστη αντιμεταρρυθμιστική υστερία, που θα φέρει τα εκπαιδευτικά πράγματα πολλά χρόνια πίσω. Στις 14 Νοεμβρίου του 1922 σχηματίζεται στρατιωτική κυβέρνηση με πρωθυπουργό το Στυλιανό Γονατά και οι δημοκρατικοί στρατιωτικοί για κάποιο χρονικό διάστημα θα ελέγχουν τη ζωή της χώρας. Στη κρατική μηχανή θα επανέλθουν οι διωχθέντες βενζελικοί, ενώ οι μεταρρυθμιστές θριαμβευτικά θα πιάσουν τα γνωστά τους πόστα. Την Άνοιξη του 1923 συγκροτείται Επιτροπή για τη μελέτη των εκπαιδευτικών προβλημάτων της οποίας μέλη είναι κορυφαίοι άνθρωποι του πνεύματος και των γραμμάτων. Τον Ιούλιο του 1923 η Επιτροπή εισηγείται στον αρμόδιο υπουργό της επαναστατικής κυβέρνησης Κωνσταντίνο Γόντικα τις προτάσεις της πάνω στα εκπαιδευτικά προβλήματα της χώρας, παρμένες ομόφωνα.
Μέχρι τα τέλη του Ιουλίου 1923 η επαναστατική κυβέρνηση με διαδοχικά Ν.Δ. θα ξαναμπάσει τη Δημοτική Γλώσσα στα δημοτικά σχολεία, με αρχή αμέσως από σχολικό έτος 1923-1924 στις δύο πρώτες τάξεις και θα επαναφέρει τα αναγνωστικά της περιόδου 1917-1920, τα υπέροχα εκείνα γνωστά αναγνωστικά.
Στις 12 Μαίου 1924 ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου σχηματίζει πολιτική κυβέρνηση με υπουργό Παιδείας το κορυφαίο μέλος του Εκπαιδευτικού Ομίλου Ι. Λυμπερόπουλο, ο οποίος έχει τη συμπαράσταση των σημαντικότερων παιδαγωγών της εποχής, Παπαμαύρου, Κακούρου, Σωτηρίου (αργότερα παιδαγωγού της Εθνικής Αντίστασης) και γενικά την αφρόκρεμα της διανόησης.
Στις 24 Μαρτίου γίνεται από την Εθνοσυνέλευση σε πανηγυρική ατμόσφαιρα η ανακήρυξη της Αβασίλευτης Δημοκρατίας, ενώ την επόμενη μέρα οι μαθητές των σχολείων όλων των βαθμίδων θα ξεχυθούν στους δρόμους διαδηλώνοντας για το σημαντικό τούτο γεγονός.Τον Απρίλιο του 1929 ψηφίζονται στη Βουλή, επί υπουργίας του προοδευτικού Ηλείου υπουργού Κωνσταντίνου Γόντικα, βασικοί εκπαιδευτικοί νόμοι, που θα αποτελέσουν σταθμό στην εκπαιδευτική ιστορία του τόπου.
Καταργούνται τα Ελληνικά Σχολεία-Σχολαρχεία και η γενική εκπαίδευση χωρίζεται σε δύο ισόχρονους κύκλους. Κορυφαίο εκπαιδευτικό γεγονός αποτελεί από το σχολικό έτος 1929-1930 η παρουσία του Εξάχρονου Δημοτικού σχολείου και του Εξάχρονου Γυμνασίου.
Με το άρθρο 1, παράγραφος 3, του Νόμου 4397 για την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση οριζόταν ότι « πάντα τα σχολεία της στοιχειώδους Εκπαιδεύσεως, πλην των οικοκυρικών, είναι μικτά». Η μικτή φοίτηση στη Δημοτική Εκπαίδευση, που με την έναρξη του σχολικού έτους 1929-1930 είχε αρχίσει να εφαρμόζεται στις πόλεις όπου λειτουργούσαν χωριστά σχολεία αγοριών και κοριτσιών, δημιούργησε σοβαρές αντιδράσεις στις τοπικές κοινωνίες, οι οποίες μάλλον ήταν υποκινούμενες, αφού οι δάσκαλοι και οι επιθεωρητές είχαν ταχθεί με μεγάλη πλειοψηφία στο πλευρό των μεταρρυθμιστών.
Και είχαμε κυβέρνηση Ελευθέριου Βενιζέλου. Στο κενό έπεσαν όλες οι σχετικές αντιδράσεις. Η κυβέρνηση είχε τη δύναμη και την πρόθεση να τολμήσει και τόλμησε.
Παραμένει όμως πάντοτε το ερώτημα. Τι έβλαψε η μικτή φοίτηση τότε τα Δημοτικά Σχολεία και η μικτοποίηση του διδακτικού προσωπικού;
Διαπιστώνουμε έτσι ότι σε κάθε καινούργιο και προοδευτικό που προτείνεται για την εκπαίδευση, η συντήρηση έβλεπε σκόπιμα πάντοτε ότι κινδύνευε η θρησκεία, η οικογένεια και ακόμα αυτή η υπόσταση του Έθνους.
Δημιουργία μικτού Δημοτικού Σχολείου στο Αυλωνάρι
Έτσι λοιπόν τη σχολική χρονιά 1929-1930 με το νόμο 4397 για τη Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση το Δημοτικό Σχολείο Αρένων Αυλωναρίου και το Δημοτικό Σχολείο Θηλέων Αυλωναρίου ενοποιούνται σε ένα Μικτό Δημοτικό Σχολείο.
Η τελευταία δασκάλα του θηλέων Νίκη Πλεξιδώνη μετατίθεται στο μικτό Δημοτικό Σχολείο, το οποίο αναβαθμίζεται σε τριθέσιο. Διευθυντής του παραμένει ο Αναστάσιος Τσακλάνος και δεύτερος δάσκαλος ο Ιωάννης Γκιζελής. Τα παιδιά του μικτού πλέον Δημοτικού Σχολείου Αυλωναρίου τη σχολική χρονιά 1929-1930 ανέρχονται σε 167 (89 κορίτσια, 78 αγόρια).
Το 1934 μετατίθεται η δασκάλα Νίκη Πλεξιδώνη και έρχεται στο Αυλωνάρι από το Δημοτικό Σχολείο του Οξυλίθου η Άννα Τζαννή, ενώ το 1936 μετατίθεται στην Αθήνα ο Ιωάννης Γκιζελής και το σχολείο παραμένει με δύο δασκάλους μέχρι το 1938, που έρχεται στο Αυλωνάρι η Ευαγγελία Ζουμπούλη Παπαϊωάννου.
Η Άννα Δημ. Τζαννή γεννήθηκε στο Αυλωνάρι το 1902. Σπούδασε στο Αρσάκειο Διδασκαλείο και διορίστηκε σε σχολείο της Περιφέρειας Καλαμών και στον Οξύλιθο. Μετατέθηκε στο Αυλωνάρι το 1934 και από το 1950 έγινε διευθύντρια του σχολείου μέχρι τη συνταξιοδότησή της το 1966. Στις προσπάθειές της οφείλεται το καινούργιο διδακτήριο που έγινε το 1955.
Η Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση την περίοδο της δικτατορίας του Μεταξά
Εν τω μεταξύ η χώρα βρίσκεται σε καθεστώς στυγνής φασιστικής δικτατορίας, που επιβλήθηκε τα ξημερώματα της 4ης Αυγούστου 1936 χωρίς αξιόλογες αντιδράσεις του τότε πολιτικού κόσμου, αφού το έδαφος είχε κατάλληλα και μεθοδικά προετοιμαστεί.
Η βασιλομεταξική δικτατορία, που στηρίχθηκε στην προγονολατρία, τον αντικομμουνισμό και τον εθνικισμό, κράτησε πάνω από τέσσερα χρόνια, στη διάρκεια των οποίων φάνηκε το αληθινό αντιλαϊκό πρόσωπό της με τη φίμωση κάθε ελεύθερης φωνής και την καταρράκωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Κάθε δικτατορία δημιουργεί το δικό της πλαίσιο μέσα στο οποίο προσπαθεί να εντάξει τους νέους και ιδιαίτερα τους μαθητές. Η μεταξική δικτατορία το επιχείρησε με τη ΕΟΝ, μια οργάνωση των νέων κατασκευασμένη στα πρότυπα των οργανώσεων για τη νεολαία που είχαν δοκιμασθεί από τα συγγενικά της ιδεολογικά καθεστώτα της Ευρώπης. Σ’ αυτή την οργάνωση παραδόδηκαν τα σχολεία όλων των βαθμίδων της χώρας μας. Πάνω από τον διευθυντή του Δημοτικού Σχολείου, πάνω από τον γυμνασιάρχη και τους επιθεωρητές και πάνω από τη μόρφωση των παιδιών του ελληνικού λαού στεκόταν η ΕΟΝ. Οι εκπαιδευτικές αρχές βρίσκονταν πάντοτε «προ τετελεσμένων γεγονότων».
Από το σχολικό έτος 1937-1938 άρχισε στη Γενική Εκπαίδευση η λειτουργία νέων τύπων σχολείων, που καθορίστηκαν με το Α.Ν. 770 του 1937 του υπουργού Εθνικής παιδείας Κ. Γεωργακόπουλου.
Το Δημοτικό σχολείο για όσους μαθητές δεν επιθυμούν συνέχιση των σπουδών τους στο Γυμνάσιο, παραμένει εξάχρονο και υποχρεωτικό. Αυτοί με το απολυτήριο του Εξατάξιου Δημοτικού Σχολείου εξέρχονται στο κοινωνικό σύνολο και στο χώρο εργασίας.
Οι μαθητές που σκοπεύουν να πραγματοποιήσουν γυμνασιακές σπουδές, εγκαταλείπουν τη δημοτική εκπαίδευση μετά τη Δ’ τάξη και γράφονται ύστερα από επιτυχείς εισιτήριες εξετάσεις στην Α’ τάξη του νέου τύπου οκτατάξιου Γυμνασίου.
Το Γυμνάσιο γίνεται οκτατάξιο και δικαίωμα συμμετοχής στις εξετάσεις για τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας αποκτούν οι μαθητές που έπαιρναν το απολυτήριο αυτού.
Με τον παραπάνω Α.Ν. το δικτατορικό καθεστώς απέβλεψε στο να πλήξει και να καταργήσει τη φωτισμένη μεταρρύθμιση του 1929. Τα σπασμωδικά όμως μέτρα που πήρε σχετικά, οδήγησαν σε πλήρη εκπαιδευτική αναρχία και αναγκαστικά, έπειτα από πολλά χρόνια, είχαμε την επιστροφή στους τύπους των σχολείων του 1929.
Εν τω μεταξύ το 1940 μετατίθεται από το Δημοτικό Σχολείο Αυλωναρίου η Ευαγγελία Ζουμπούλη Παπαϊωάννου και το 1941 έρχεται η Βασιλική Βερροιοπούλου, η οποία και παραμένει μέχρι το 1943 οπότε και μετατίθεται.
Η Εκπαίδευση τα χρόνια της κατοχής
Ήδη βρισκόμαστε σε μια εποχή που οι φιλοπόλεμες φασιστικές και ναζιστικές δυνάμεις ανέρχονται στην Ευρώπη, ενώ στη χώρα μας το καθεστώς κυβερνούσε με τα πρότυπα εκείνων τρέφοντας φιλικά αισθήματα προς αυτές.
Μια εποχή που οι λιγοστές τότε δημοκρατικές κοινωνίες παρακολουθούν τις εξελίξεις διστακτικά και με απαράδεκτη αδιαφορία και απάθεια. Μέχρι που έπειτα από ένα χρόνο ο Χίτλερ θα ξεκινήσει το μεγαλύτερο πόλεμο στην ανθρώπινη ιστορία σαρώνοντας τα σύνορα των κρατών στην Ευρώπη και υποδουλώνοντας τους λαούς στην ακράτητη βία του ναζισμού. Έναν πόλεμο τρομερό που πλησιάζει στη γειτονιά μας, αφού τα σύννεφα έχουν πυκνώσει και η κυβέρνηση δείχνει αμήχανη, γιατί ουδέποτε πίστεψε ότι κινδύνευε από κράτη με ιδεολογική συγγένεια.
Τα χρόνια που θα ακολουθήσουν θα είναι πραγματικά μαύρα και ζοφερά, γεμάτα όμως γεγονότα και πράξεις που θα αναδείξουν το μεγαλείο του ελληνικού λαού.
Η 28η Οκτωβρίου 1940 θα παραμείνει ξεχωριστή μέρα για τον Ελληνισμό. Όταν τα ξημερώματα εκείνης της μέρας θα εκδηλωθεί στα βόρια σύνορα της χώρας μας η απρόκλητη επιδρομή της φασιστικής Ιταλίας, ο Ελληνικός λαός θα βάλει «μέσα σε παρένθεση» την ιδεολογική και όχι μόνο αντίθεσή του προς το καθεστώς και θα πραγματοποιήσει μια μεγαλειώδη εθνική ομοψυχία, που θα οδηγήσει στη νικηφόρα πορεία και στην ταπείνωση του φασισμού στα βουνά της Αλβανίας.
Όμως η γερμανική στρατιά που, στις 6 Απριλίου 1941, προσβάλλει τις ελληνικές θέσεις είναι πανίσχυρη και δεν μπορεί να συγκρατηθεί από τους Έλληνες υπερασπιστές των συνόρων. Η κατάρρρευση του μετώπου θα επέλθει αναπόφευκτα.
Σε λίγο η ατέλειωτη ΜΑΥΡΗ ΝΥΚΤΑ ΤΗΣ ΣΚΛΑΒΙΑΣ θα έχει απλωθεί σε όλη τη χώρα, η οποία θα ανήκει στους κατακτητές και θα λέγεται ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ.
Οι πρώτοι γερμανοί στρατιώτες ήρθαν στο Αυλωνάρι13 στις 21 Ιουνίου 1941. Χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες. Η μία ομάδα στρατοπέδευσε στη θέση Γκουβελάρη, η δεύτερη στη περιοχή Γενισάρικο και η τρίτη δυτικά της εκκλησίας της Αγίας Βαρβάρας. Η επίσημη παράδοση του Αυλωναρίου έγινε από τον πρόεδρο της κοινότητας Γεώργιο Παπαναστασιου στις 28 Ιουνίου 1941.
Το Δημοτικό σχολείο Αυλωναρίου έκλεισε, αφού το επίταξαν οι γερμανοί στρατιώτες και στο προαύλιό του είχαν εγκαταστήσει τα μαγειρεία τους. Το σχολείο άνοιξε το Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς, αλλά όχι στο κτίριο του Συγγρού. Η Α΄ και η Β΄ τάξη έκαναν μάθημα στην εκκλησία του Αϊ-Γιώργη, η Γ΄ και η Δ΄ σε ένα δωμάτιο στο σπίτι του Σπυρόπουλου και η Ε΄ και ΣΤ΄ τάξη στην εκκλησία της Αγίας Τριάδας. Διευθυντής του σχολείου τα μαύρα χρόνια της κατοχής ήταν ο Αναστάσιος Τσακλάνος και δασκάλες η Άννα Τζαννή και η Ευαγγελία Ζουμπούλη Παπαϊωάννου. Μαρτυρίες λένε ότι ο Τσακλάνος έλεγε στους μαθητές του σχολείου να μη καλημερίζουν τους Γερμανούς και να τους περιφρονούν, γιατί ήρθαν στη χώρα μας σαν κατακτητές.
Η Εύβοια όμως δεν θα απουσιάσει από τον υπέροχο αγώνα ενάντια στη ξένη κατοχή. Έναν αγώνα που κράτησε κοντά στα τρία και μισό χρόνια, μέχρι τον Οκτώβριο του 1944, που θα επέλθει η πολυπόθητη λευτεριά.
Η Εκπαίδευση μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο
Το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου και του εμφυλίου βρήκε την Ελλάδα κατεστραμμένη. Είχαν χαθεί 474.000 ανθρώπινες ζωές, είχε διαλυθεί το οδικό και το σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας και είχαν καταστραφεί 150.000 κατοικίες. Επίσης η δραχμή είχε υποτιμηθεί μέχρι εξαφανισμού της αξίας της.
Οι συνθήκες ζωής της συντριπτικής πλειονότητας του ελληνικού λαού ήταν άθλιες. Η προσπάθεια των δυνάμεων του Κέντρου, με αρχηγό το γηραιό στρατηγό Νικόλαο Πλαστήρα, να διαμορφώσουν κλίμα πολιτικής συναίνεσης και κοινωνικής συμφιλίωσης απέτυχαν. Οι μετεμφυλιακές κυβερνήσεις πήραν σκληρά μετρα για τους ηττημένους του εμφυλίου (φυλακές, εξορίες). Την περίοδο 1949-1952 στην πραγματικότητα κυριαρχούσαν δύο πόλοι εξουσίας, η αμερικανική αποστολή και ο στρατός.
Η εκπαίδευση ήταν σε πολύ κακή κατάσταση. Είχαν καταστραφεί 5.000 σχολικά κτίρια14. Οι τεράστιες ελλείψεις σε υποδομή και προσωπικό συνοδεύτηκαν από μια γενική πτώση των ποσοστών φοίτησης των μαθητών τόσο στη στοιχειώδη εκπαίδευση όσο και στο γυμνάσιο.
Το 60% των Δημοτικών Σχολείων ήταν μονοτάξια, ενώ σε κάθε δάσκαλο αναλογούσαν περίπου 60 μαθητές κατά μέσο όρο. Ένα σημαντικό ποσοστό μαθητών διέκοπτε τη φοίτηση κατά τη διάρκεια σχολικού έτους, (το 1950-1951 διέκοψαν τη φοίτησή τους 102.893 μαθητές), ενώ 150-200.000 δεν πήγαιναν την ίδια περίοδο καθόλου στο δημοτικό σχολείο.
Η Εκπαίδευση τη δεκαετία του 1950
Το 1951 με τον αναγκαστικό νόμο Ν.Δ. 1823 καθιερώθηκε η διάρθρωση της Γενικής Εκπαίδευσης15 σε δύο βαθμίδες, την εξαετή στοιχειώδη και την εξαετή μέση, η οποία διαιρέθηκε σε δύο ισόχρονους κύκλους σπουδών, το Γυμνάσιο και το Λύκειο. Με τα άρθρα 3 και 19 του νόμου καθορίστηκαν εισιτήριες εξετάσεις από τη μια βαθμίδα στην άλλη.
Οι εισιτήριες εξετάσεις οδήγησαν ένα μεγάλο αριθμό μαθητών να μην μπορούν να εισαχθούν στο γυμνάσιο και να τερματίζουν την εκπαιδευτική τους πορεία με το απολυτήριο του δημοτικού.
Ας δούμε όμως συνοπτικά ποια ήταν τα κύρια χαρακτηριστικά της ελληνικής εκπαίδευσης στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και τις αρχές της δεκαετίας του 1960.
Οι δημόσιες δαπάνες για την εκπαίδευση βρέθηκαν σε απελπιστικά χαμηλά επίπεδα (1,8% του ΑΕΠ το 1957-58). Για την εγγραφή του μαθητή σε σχολείο κάθε εκπαιδευτικής βαθμίδας έπρεπε να καταβληθεί κάθε χρόνο η λεγόμενη μαθητική εισφορά. Τα βιβλία και όλα τα σχολικά είδη πληρώνονταν από τους μαθητές, κανόνας από τον οποίο δεν εξαιρέθηκαν ούτε τα βιβλία του Οργανισμού Εκδόσεως Σχολικών Βιβλίων. Η εξάχρονη στοιχειώδης εκπαίδευση παρέμεινε κατ’ όνομα υποχρεωτική, ενώ η φοίτηση στο γυμνάσιο ήταν εφικτή μόνο για ένα μικρό μέρος του πληθυσμού αντίστοιχης ηλικίας.
Ας έρθουμε λίγο πίσω. Το 1948 διορίζεται στο Δημοτικό Σχολείο Αυλωναρίου η δασκάλα Χρυσάνθη Κων. Ξυπόλυτου κι’ έτσι το σχολείο που απο το 1943, όταν έφυγε η Βασιλική Βερροιοπούλου είχε δύο δασκάλους (Αν. Τσακλάνο και Άννα Τζαννή) αποκτά πάλι τρεις δασκάλους. Η Χρυσάνθη Ξυπόλυτου θα παντρευτεί στο Αυλωνάρι το συμβολαιογράφο Δημήτρη Χροναίο, θα κάνει δύο παιδιά τον Γιάννη και τον Κώστα και θα παραμείνει στο χωριό. Είχε γεννηθεί στο Άκταιο Ευβοίας το 1926, σπούδασε στην Αρσάκειο Παιδαγωγική Ακαδημία Αθηνών και από το 1966 μετά την αποχώρηση της Άννας Τζαννή έγινε διευθύντρια του σχολείου μέχρι που συνταξιοδοτήθηκε το 1985.
Τη σχολική περίοδο 1950-1951 διορίζεται στο σχολείο ο δάσκαλος Γεώργιος Γιαντζίδης, στη θέση του συνταξιοδοτηθέντος Αναστάσιου Τσακλάνου, ο οποίος παρέμεινε μέχρι το 1953. Τον αντικαθιστά ο Αυλωναρίτης δάσκαλος Ιωάννης Δημ. Μακρυνικόλας από του σχολικού έτους 1954-1955 μέχρι το 1959.
Ο Ιωάννης Μακρυνικόλας γεννήθηκε στο Αυλωνάρι το 1908 και έλαβε το δίπλωμα του δασκάλου από το μονοτάξιο Διδασκαλείο Καστοριάς. Υπηρέτησε αρχικά σε σχολεία της Θράκης και στο μονοτάξιο Δημοτικό Σχολείο Λοφίσκου. Στο Αυλωνάρι εκτός των διδασκαλικών του καθηκόντων ασχολήθηκε με τον αθλητισμό και με τον ανθόκηπο του σχολείου. Λόγω ασθένειας παραιτήθηκε και τον αντικατέστησε για το σχολικό έτος 1959-1960 ο Ιωάννης Πασσάς, ο οποίος γεννήθηκε στο Ωρολόγι το 1934 και σπούδασε στη Διδασκαλική Ακαδημία της Φλώρινας.
Κατασκευή νέων αιθουσών στο Δημοτικό Σχολείο Αυλωναρίου
Το 1955, το σχολικό κτίριο το οποίο είχε κατασκευάσει με δωρεάν χρημάτων ο Ανδρέας Συγγρός το 1900, δεν φτάνει πλέον για να καλύψει τις ανάγκες του Δημοτικού Σχολείου Αυλωναρίου. Μέχρι τότε δεν είχε υποστεί καμιά μετατροπή. Το 1955 γκρεμίζεται η προσθήκη του γραφείου που υπήρχε δυτικά σαν συνέχεια του παλιού διδακτηρίου, κλείνει η κεντρική είσοδος και μετατρέπεται σε παράθυρο. Εσωτερικά του διαδρόμου του παλιού κτιρίου κατασκευάζεται τσιμεντένια σκάλα για την άνοδο των μαθητών στις πάνω αίθουσες. Κάτωθεν των αιθουσών παραμένουν δύο ανήλια υπόγεια τα οποία χρησιμοποιούνται σαν αποθήκες.
Το 1955 κατασκευάζεται το νέο κτίριο με εθελοντική εργασία πολλών κατοίκων του Αυλωναρίου, ακόμη και μαθητών και με εθελοντικές προσφορές, χάρις στη φροντίδα της διευθύντριας του σχολείου Άννας Τζαννή. Με μεγάλο ενδιαφέρον και ζήλο εξοικονόμησε τους χρηματικούς πόρους και έτσι κτίσθηκαν δύο καινούργιες αίθουσες διδασκαλίας καθώς και γραφείο των δασκάλων. Αξίζει να μνημονευτούν τα ονόματα των ευεργετών του σχολείου. Του Αναστασίου Ιωάννη Μακρυνικόλα, του Κωνσταντίνου Κοτρόζου και της διευθύντριας Άννας Τζαννή. Με τις προσφορές τους σε χρήματα, υλικά οικοδομών, και σε εποπτικά μέσα διδασκαλίας οφείλεται η ανέγερση του νέου κτιρίου.
Το νέο κτίριο το οποίο κτίσθηκε δυτικά του παλιού αποτελείται από δύο συνεχόμενες αίθουσες συνδεόμενες με μια εξάφυλλη πόρτα, ενός γραφείου των δασκάλων και ενός υπόστεγου κατά μήκος των αιθουσών. Η μία αίθουσα χρησιμοποιήθηκε για διδασκαλία και στην άλλη κατασκευάσθηκε μόνιμη σκηνή για τις γιορτές του σχολείου.
Νότια των νέων αιθουσών διαμορφώθηκε ο σχολικός κήπος. Φυτεύτηκαν πολλά άνθη, χρυσάνθεμα, τριανταφυλλιές, ντάλιες, γαρυφαλλιές, σκυλάκια. Πολλές υπηρεσίες στη περιποίηση του κήπου προσέφερε, όπως είπαμε ο δάσκαλος Ιωάννης Μακρυνικόλας, καθώς και οι μαθητές του σχολείου.
Επίσης νότια του σχολικού κήπου διαμορφώθηκε προαύλιος χώρος διαστάσεων 30 επί 21 μέτρα με καλή περίφραξη.
Το σχολικό έτος 1960-1961 διορίζεται στο Αυλωνάρι η Παναγιώτα Δημ. Σιδέρη η οποία και υπηρετεί ένα χρόνο. Γεννήθηκε στο Αλιβέρι το 1938 και σπούδασε στην Αρσάκειο Ακαδημία Αθηνών.
Την αντικαθιστά το 1961 ο Αυλωναρίτης δάσκαλος Σταύρος Παύλου Παναγιώτου, ο οποίος και θα παραμείνει στο Δημοτικό Σχολείο Αυλωναρίου μέχρι τη σχολική χρονιά 1968-1969, οπότε και μετατίθεται στη Β΄ Περιφέρεια Πειραιά. Ο Σταύρος Παναγιώτου γεννήθηκε στο Αυλωνάρι στις 13-11-1933. Σπούδασε στη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία Αθηνών (1953-1955) και υπηρέτησε σε πολλά σχολεία (Οχθωνιάς, Αηδονοχωρίου Καρδίτσας, Μετοχίου Δίρφυος, 7ο Χαλκίδας)
Η δωρεάν Εκπαίδευση του 1964
Στις εκλογές του 1964 η Ένωση Κέντρου εξασφάλισε την πλειοψηφία και σχημάτισε κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου. Σημαντικός σταθμός στη πορεία των αστικών μεταρρυθμίσεων ήταν η μεταρρύθμιση του 1964 με την κατοχύρωση της «δωρεάν παιδείας» (υπουργός παιδείας ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου, υφυπουργός ο Λουκάς Ακρίτας). «Καθιερώνεται η δωρεάν εκπαίδευση εις τα Δημόσια Σχολεία όλων των βαθμίδων και εις όλους τους Ελληνόπαιδας υποχρεωτική εκπαίδευση εννέα χρόνων… Θεμέλιον και εγγύησις της αληθούς δημοκρατίας είναι η ισότης όλων αδιακρίτως των πολιτών εις την κτήσιν των αγαθών της παιδείας…». Εμπνευστής της μεταρρύθμισης του 1964 ήταν ο Ευάγγελος Παπανούτσος, Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας.
Έτσι καταργήθηκαν οι εισαγωγικές εξετάσεις για το γυμνάσιο και επεκτάθηκε η υποχρεωτική εκπαίδευση από 6 σε 9 χρόνια. Αγόρια και κορίτσια ήταν υποχρεωμένα να φοιτήσουν στο δημοτικό σχολείο και στη συνέχεια είτε σε γυμνάσιο γενικής εκπαίδευσης είτε σε γυμνάσιο επαγγελματικής κατεύθυνσης μέχρι το 15ο έτος της ηλικίας τους. Η μετάβαση από το Γυμνάσιο στο Λύκειο γινόταν με εξετάσεις.
Καθιερώθηκε η δωρεάν εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες με την κατάργηση κάθε οικονομικής επιβάρυνσης μαθητών και φοιτητών. Η Δημοτική έγινε η γλώσσα της διδασκαλίας και των βιβλίων στο δημοτικό σχολείο και ισότιμη με την καθαρεύουσα στο γυμνάσιο και το λύκειο.
Το 1965 δημιουργήθηκε πολιτειακή κρίση, τα γνωστά «Ιουλιανά» και ακυρώθηκε η μεταρρυθμιστική προσπάθεια. Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση αρχίζει να… «πολτοποιείται», καθώς ο υπουργός Παιδείας Ε. Σαββόπουλος συνέστησε επιτροπή για να κρίνει τα βιβλία της μεταρρύθμισης με σκοπό να μείνουν στην εκπαίδευση ή να «αποσταλούν προς πολτοποίηση». Το «να καώσιν» της επιτροπής του 1920 «εκσυγχρονίζεται» σε «πολτοποίησιν» το 196512.
Λίγο αργότερα το 1967 ότι απέμεινε από τη μεταρρύθμιση καταργήθηκε από το στρατιωτικό καθεστώς της χούντας, το οποίο με τον α.ν. 129-1967 επανέφερε τη διδασκαλία της καθαρεύουσας σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και τις εισαγωγικές εξετάσεις από το δημοτικό στο γυμνάσιο, που έγινε εξατάξιο. Παράλληλα καταργήθηκε και η επέκταση της υποχρεωτικής φοίτησης στο γυμνάσιο.
Στις 10-9-1966 μετατίθεται από το Δημοτικό Σχολείο Οχθωνιάς και αναλαμβάνει καθήκοντα στο Δημοτικό Σχολείο Αυλωναρίου η δασκάλα Καλλιόπη Αγαπητού στη θέση της Άννας Τζαννή, που συνταξιοδοτείται. Διευθύντρια στο σχολείο αναλαμβάνει η Χρυσάνθη Ξυπόλυτου. Η Καλλιόπη Αγαπητού θα παραμείνει στο Αυλωνάρι μέχρι το 1974, χρονιά κατά την οποία αποσπάται στο Υπουργείο Παιδείας, στο γραφείο της Β! Ανωτέρας Εκπαιδευτικής Περιφέρειας. Το 1969 (10-9-1969) μετατίθεται από Δημοτικό Σχολείο Αυλωναρίου από το Δημοτικό Σχολείο Γαβαλά ο δάσκαλος Αναστάσιος Θεοδώρου. Ο Αναστάσιος Θεοδώρου γεννήθηκε στην Αγία Θέκλη Ωρολογίου στις 26 Ιανουαρίου 1932. Τελείωσε το δημοτικό σχολείο Ωρολογίου και στη συνέχεια το Γυμνάσιο Κύμης και ένα χρόνο το Γυμνάσιο Χαλκίδας. (1948-1949). Σπούδασε στη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία κατά τα έτη 1951-1953. Από το 1957 υπηρετεί στα δημοτικά σχολεία Κρεμαστού, Αντιάς Καβοντόρου (1957-1960) και στο Δημοτικό σχολείο Γαβαλά (1960-1969). Στη συνέχεια έρχεται στο Αυλωνάρι και υπηρετεί ως δάσκαλος και σαν διευθυντής από το 1969 έως το 1984 οπότε με αίτησή του μετατίθεται στο 14ο Δημοτικό σχολείο Καλλιθέας. Επί δέκα χρόνια ήταν πρόεδρος του Διδασκαλικού Συλλόγου Κύμης (1971-1980). Παντρεύτηκε στο Αυλωνάρι τη νηπιαγωγό Μαρία Σταμούλη και έχουν δύο παιδιά.
Το 1975 ψηφίστηκε νέο Σύνταγμα με το οποίο επανήλθε σε ισχύ και κατοχυρώθηκε η εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση και το δικαίωμα της δωρεάν εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες. Το 1976 παρουσιάστηκε στη Βουλή ο νόμος 109-76 «Περί οργανώσεως και Διοικήσεως της Γενικής Εκπαιδεύσεως» (υπουργός Παιδείας ο Παν. Ζέππος, υφυπουργός ο Χρυσ. Καραπιπέρης και εισηγητής ο Κων. Αποσκίτης). Βασικό σημεία της μεταρρύθμισης του 1976 για το δημοτικό σχολείο ήταν, η εξαετής φοίτηση και ως γλώσσα καθιερώνεται η δημοτική, όπως και στις υπόλοιπες βαθμίδες της εκπαίδευσης.
Το 1978 διορίζονται στο Αυλωνάρι ο δάσκαλος Δημήτριος Ζήσης και η δασκάλα Ελένη Χροναίου. Ο Δημήτριος Ζήσης γεννήθηκε στη Ραχούλα της Λάρισας το 1949, σπούδασε στη διδασκαλική Ακαδημία της Λάρισας και υπηρέτησε στα σχολεία Συκιών (1977-1978 και 1979-1981), Αυλωναρίου (1978-1979), Οχθωνιάς (1981-1985), Αυλωναρίου (1987-1988) και σαν διευθυντής ΣΔΕΝΠ (Σχολείο Εφαρμογής Νέων Προγραμμάτων) που ιδρύθηκε στο Αυλωνάρι από το 1988-1992 και επίσης σαν διευθυντής στο Δημοτικό σχολείο Αυλωναρίου από το 1996 έως το 2003. Επίσης υπήρξε Προϊστάμενος της Πρωτοβάθμιας Διεύθυνσης Κύμης (2003-2004) και διευθυντής στο Δημοτικό σχολείο Κύμης (2005-2007) από το οποίο και συνταξιοδοτήθηκε. Παντρεύτηκε στο Αυλωνάρι τη δασκάλα Μαρία και έχουν δύο παιδιά.
Η Ελένη Χροναίου γεννήθηκε στο Αυλωνάρι το 1947. Σπούδασε στη Μαράσλειο Ακαδημία Αθηνών και διορίστηκε στο Δημοτικό σχολείο Αυλωναρίου το 1978, αφού προηγουμένως υπηρέτησε στα δημοτικά σχολεία Στύρων, Ζαράκων, Αλμυροποτάμου και Οριού. Παντρεύτηκε τον Αυλωναρίτη Παναγιώτη Χήρα και έχουν δύο παιδιά. Συνταξιοδοτήθηκε από το σχολείο του Αυλωναρίου τον Οκτώβριο του 2002.
Συνοπτικά οι δάσκαλοι που υπηρέτησαν στο Δημοτικό Σχολείο Αυλωναρίου από το 1900 μέχρι το 1980 καταγράφονται στο πίνακα.
Δάσκαλοι μετά το 1900 Χρόνια υπηρεσίας
1. Ιωάννης Παπασταματίου 1900-1908
2. Γεώργιος Διαμαντόπουλος 1903-1904
3. Αθανάσιος Κ. Αθανασίου 1904-1919
4. Αναστάσιος Τσακλαάνος 1908-1950
5. Ιωάννης Γκιζελής 1920-1936
6. Νίκη Πλεξιδώνη 1929-1934
7. Άννα Τζαννή 1934-1966
8. Ευαγγελία Ζουμπούλη 1938-1940
9. Βασιλική Βερροιοπούλου 1941-1943
10. Χρυσάνθη Ξυπόλυτου 1948-1985
11. Γιώργος Γιαντζίδης 1950-1953
12. Ιωάννης Μακρυνικόλας 1954-1959
13. Ιωάννης Πασσάς 1959-1960
14. Παναγιώτα Σιδέρη 1960-1961
15. Σταύρος Παναγιώτου 1961-1968
16. Καλλιόπη Αγαπητού 1966-1974
17. Αναστάσιος Θεοδώρου 1969-1984
18. Αναστάσιος Αποστόλου 1976-1978
19. Δημήτριος Ζήσης 1978-1979,1988-2003
20. Ελένη Χροναίου 1978-2001
Ο αριθμός των κοριτσιών και των αγοριών που φοίτησαν στο Δημοτικό Σχολείο Θηλέων Αυλωναρίου και στο Δημοτικό Σχολείο Αρένων Αυλωναρίου από το 1900 μέχρι το 1929 οπότε και καταργήθηκε το Δημοτικό Θηλέων φαίνονται στο παρακάτω πίνακα
Σχολικά έτη Δημοτικό Θηλέων Δημοτικό Αρρένων Σχέση Σύνολο
1900-1901 41 120 1/ 3 161
1901-1902 48 114 1/ 2,3 162
1902-1903 - 114 - -1903-1904 44 115 1/ 2,6 159
1904-1905 63 131 1/ 2 194
1905-1906 63 121 1/ 1,9 184
1906-1907 65 150 1/ 2,3 215
1907-1908 67 110 1/ 1,6 177
1908-1909 53 120 1/ 2,2 173
1909-1910 54 155 1/ 2,8 209
1901-1911 60 163 1/ 2,7 223
1911-1912 60 158 1/ 2,6 218
1912-1913 - 148 - -
1913-1914 106 140 1/ 1,3 246
1914-1915 115 155 1/ 1,3 270
1915-1916 105 161 1/ 1,5 266
1916-1917 100 167 1/ 1.7 267
1917-1918 97 153 1/ 1,6 250
1918-1919 95 135 1/ 1,4 230
1919-1920 98 168 1/ 1,7 266
1920-1921 109 136 1/ 1,2 245
1921-1922 108 112 1/1 220
1922-1923 95 108 1/ 1,1 203
1923-1924 73 94 1/ 1,3 167
1924-1925 - 80 - -
1925-1926 53 71 1/ 1,3 124
1926-1927 - 68 - -
1927-1928 70 66 1/ 0,9 136
1928-1929 71 64 1/ 0,9 135
Ο αριθμός των αγοριών και των κοριτσιών που φοίτησαν στο Μικτό Δημοτικό Σχολείο Αυλωναρίου από 1929 μέχρι το 1972 φαίνονται στο πίνακα.
Σχολικά έτη Κορίτσια Αγόρια Σύνολο
1929-1930 89 78 167
1930-1931 84 86 170
1931-1932 93 100 193
1932-1933 95 99 194
1933-1934 88 103 191
1934-1935 92 113 205
1935-1936 84 115 199
1936-1937 74 106 180
1937-1938 88 107 195
1938-1939 86 91 177
1939-1940 79 91 170
1940-1941 96 109 205
1941-1942 84 91 175
1942-1943 90 89 179
1943-1944 81 83 164
1944-1945 70 93 163
1945-1946 69 94 163
1946-1947 80 90 170
1947-1948 73 83 156
1948-1949 66 79 145
1949-1950 61 75 136
1950-1951 53 67 120
1951-1952 49 59 108
1952-1953 45 54 99
1953-1954 47 56 103
1954-1955 48 58 106
1955-1956 49 54 103
1956-1957 51 58 109
1957-1958 49 59 108
1958-1959 48 59 107
1959-1960 53 66 119
1960-1961 52 61 113
1961-1962 50 64 114
1962-1963 57 57 114
1963-1964 61 55 116
1964-1965 60 52 112
1965-1966 53 45 98
1966-1967 53 41 94
1967-1968 51 38 89
1968-1969 50 42 92
1969-1970 52 38 90
1970-1971 50 36 86
1971-1972 56 39 95
Παραπομπές
1. Βασίλης Κοίλιαρης «Η ιστορική διαδρομή του Δημοτικού Σχολείου Ωρολογίου», Περιοδικό «Το ΡΟΠΤΡΟ» Τεύχος 23
2. Δημήτρης Γκιζελής «Η Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση στο Αυλωνάρι 1889-1929», Περιοδικό «Το ΡΟΠΤΡΟ» Τεύχος 23
3. Σπύρος Ευαγγελόπουλος, «Ελληνική Εκπαίδευση», Τόμος Α΄ Εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα», 1998
4. Δαϋίδ Αντωνίου «Η Εκπαίδευση στην Εύβοια 1830-1850», Αρχείο Ευβοϊκών Μελετών Τόμος ΛΒ΄ 1996-1997
5. Συνοπτική Ιστορία Εκπαιδευτικής Περιφέρειας Κύμης, Κύμη 1975
6. Δημήτρης και Κώστας Σγούρος, «Μνήμες Αυλωναρίου», Έκδοση Λυκείου Αυλωναρίου 1996
7. Δημήτρης και Κώστας Σγούρος, «Μνήμες Αυλωναρίου», Έκδοση Λυκείου Αυλωναρίου 1996
8. Συνοπτική Ιστορία Εκπαιδευτικής Περιφέρειας Κύμης, Κύμη 1975
9. Ευβοϊκή Εγκυκλοπαίδεια, Τομος Α΄ σελίδα 348, Αθήνα 1990
10. Ανδρέας Μουγγόλιας, «Η Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση σε Αίγιο και Καλάβρυτα», Περιοδικό «Σχεδία της Αιγιαλείας» Τεύχος 21, Πάσχα 2005
11. Εφημερίδα «ΕΥΒΟΙΑ» Αριθμός φύλλου 92, 23-8-1919
12. Εφημερίδα «ΕΥΒΟΙΑ» Αριθμός φύλλου 93, 30-8-1919
13. Δημήτρης Σγούρος «Το Αυλωνάρι στη Γερμανική και την Ιταλική κατοχή», Περιοδικό «Το ΡΟΠΤΡΟ» Τεύχος 18, σελ. 16, Πάσχα 2006
14. Χρήστος Κάτσικας-Κώστας Ν. Θεριανός «Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης», Εκδόσεις Σαββάλας, Απρίλιος 2004, σελ. 152
15. Χρήστος Κάτσικας-Κώστας Ν. Θεριανός «Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης», Εκδόσεις Σαββάλας, Απρίλιος 2004, σελ. 154
